Asbest is allereerst een verzamelnaam. Hieronder vallen verschillende mineralen die een vezelachtige structuur vertonen. Het voordeel van dit (indertijd revolutionaire) product, is het onderling inhaken van de vezels. Deze vormen een sterke onderlinge verbinding wat voor slagvaste samenstellingen kan zorgen. Producten welke voorheen ontzettend stijf en gevoelig waren op geringe dikte kregen plots mechanisch goede eigenschappen. De alombekende dakplaten waren dun en hanteerbaar terwijl ze toch enig formaat hadden, afvoerbuizen werden minder vatbaar voor breuk, bloembakken waren beter vriesbestendig,...

Asbest is sinds 2001 in België verboden, maar sinds 1945 al in gebruik. Vooral tussen 1955 en 1985 werd dit in grote hoeveelheden verwerkt. Met meer dan 5 decennia is er dus in ontzettend grote hoeveelheid asbest gebruikt in ontelbare producten. Er wordt geschat dat huizen gebouwd tussen 1970 en 1990 tot wel 5 verschillende asbesthoudende producten zouden kunnen bevatten.

Als verzamelnaam heeft asbest verschillende types met elk hun eigen risicoprofiel. Niet alle asbest is dus even schadelijk. Vooral deze wat niet goed vastzit aan het bindingsmateriaal en dus gemakkelijk afbreekt en verspreid kan worden is het gevaarlijkste.

Ondertussen is zonder twijfel het verband gelegd tussen asbest en verschillende (long)ziektes en infecties. De vezelachtige mineralen kunnen namelijk breken. En deze blijven eindeloos breken tot er minuscule deeltjes ontstaan. Deze zijn licht genoeg om door de wind mee opgenomen te worden waardoor we ze ongemerkt kunnen inademen. Zodra deze deeltjes zich diep in onze longen nestelen bestaat de kans op infecties en andere ziektes met mogelijk de dood tot gevolg. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks tot 107.000 mensen aan de gevolgen van blootstelling aan asbest. In België zijn er dat 700 à 800 per jaar.

Asbest komt hoofzakelijk vrij wanneer asbesthoudende product in droge toestand worden verwerkt (slijpen of breken). Het komt echter ook vrij door veroudering van de materialen. De asbest daken die ogenschijnlijk nog deftig zijn hebben ondertussen al 10-tallen jaren gelegen. Onder invloed van de zon, storm en hagel gaan deze platen steeds meer verouderen en asbest afgeven aan de wind.

Het is dus niet de vraag óf asbest producten verwijderd moeten worden, maar hoe snel? Maar niemand wil voor die kosten opdraaien. Vanaf 2021 start Vlaanderen met een nieuwe campagne en premies om versneld asbest in onze maatschappij te verwijderen. Lager hierover meer.
Ook op de website van OVAM  (Vlaamse overheidsdienst voor doordacht en milieubewust omgaan met afval, materialen en bodem) heeft een hele sectie die toegewijd is aan asbest, herkenning, verwerking en meer. Een absolute aanrader indien er na dit artikel nog vragen overblijven.

Let wel, asbest is enkel schadelijk in de longen. Het is niet gevaarlijk voor de huid of bij inslikken (bv drinkwater). Wanneer het zich echter op de huid bevindt kan het gemakkelijk door de lucht opgenomen worden en uiteindelijk ingeademd worden.

De gemakkelijkste manier is om beroep te doen op een labo welk erkend is voor de identificatie van asbest. Voor ongeveer 50-70€ per staal is er absolute zekerheid. Een gerust hart is meer dan dat waard.
Experts kunnen asbest natuurlijk vrij snel herkennen met of zonder enkele trucjes, al geeft het nooit 100% zekerheid, daarvoor dienen de labo's:

• Technische gegevens van de materialen of het gebouw opzoeken. Bouwjaar, technische fiche, facturen,... Deze kunnen al snel een inzicht brengen.
• Textuur van het materiaal
  • De meeste asbest dakplaten hebben een gewafelde honingraat structuur aan de onderzijde. Verder zijn ze ook vaak uit meerdere lagen opgebouwd
  • Aanwezigheid van 'asbestbloemen' - schijnbaar vagere witte vlekjes verspreid over het oppervlak
  • Op beschadigde plaatsen zijn de vezels vaak met het blote oog zichtbaar
• Vlamtest bij zichtbare vezels. Indien deze enkel gloeien is de kans groot dat het asbest is. Andere soorten vezels zullen druppelen, uit elkaar vallen of opbranden.

OVAM heeft een beslissingsboom ontwikkelt om te helpen met het bepalen of golfplaten asbest bevatten. Dit is geen 100% sluitende oplossing gezien enkel labo's zekerheid kunnen bieden, maar het is zeker een goede leidraad.

Naast alle maatregelen die gevolgd moeten worden om een asbestdak veilig af te breken telt het algemene kostenplaatje ook stevig door. Bijna iedereen wil meehelpen aan een betere maatschappij, maar zodra er voor betaald moet worden is het plots een stuk moeilijker. Een asbestdak zo betaalbaar mogelijk vervangen is dus van groot belang in dat opzicht. We vertellen graag waarom sandwichpanelen ontzettend veel voordelen hebben in dit geval.

De meeste asbestdakplaten hadden een lengte tot ±1750mm. Het toeval wil dat zelfs het zwakste sandwichpaneel (ecopaneel van 30mm) enkelvelds toekomt met een gordingafstand van 1.7m (voor een standaard belasting van 125kg/m²)
Bovendien zijn de meeste structuren die onder een asbestdak vandaan komen nog zeer deftig en zelden aan vervanging toe. Enkel daken die lek waren, waardoor bv. houtrot heeft ingewerkt, zullen er extra kosten gemaakt moeten worden.

Soms bestaat wel de kans dat gordingen doorheen de tijd wat zijn gaan 'doorzakken', wat de typische doorbuiging bij oude daken veroorzaakt. Een sandwichpaneel is het mooist (en makkelijkste te plaatsen) op een recht uitgelijnd dak. Dit kan makkelijk bekomen worden door een brede tengellat op de gordingen te voorzien en deze ter hoogte van de doorzakking geleidelijk uit te vullen. De benodigde houtschroeven zijn meestal lang genoeg om tot in de gording te grijpen. Mocht er veel uitgevuld moeten worden kan altijd een langere schroef genomen worden.
Vervangen van de gordingen is uiteraard ook een optie, maar dat is direct een stuk duurder. Zolang de gording nog goed is, zijn dit onnodige kosten.

Links sandwichpanelen rechts golfplaten

We gaan deze stelling eerst nuanceren voor we het als voordeel benoemen.
Golfplaten (asbest) en sandwichpanelen hebben in theorie een legrichting. De overlap van het ene naar het andere paneel ligt altijd aan de linkerzijde of de rechterzijde van de overlappende, hoge golf, afhankelijk van welke zijde uit gestart wordt met leggen. Bij daken met lage helling (-10%) bestaat de kans dat bij hevig stormweer water onderin de overlap geblazen kan worden. Door de legrichting tegen de overheersende wind in te kiezen, kan dit mogelijk voorkomen worden (samen met het gebruik van een butylband onder de overlap). Zowel golfplaten als sandwichpanelen kunnen hier eventueel voordeel uit halen. Afbraak is het gemakkelijkste door te starten met de laatste plaat. Indien legrichting van belang is, wordt het dus een iets omslachtigere afbraak, of het hele dak moet eerst leeggehaald worden.

Bij grotere helling kan legrichting minder van belang zijn, waardoor het mogelijk is om steeds 1 of 2 rijen asbest platen te verwijderen om daarna direct een sandwichpaneel in de plaats te leggen. Zo blijft er steeds een minimale opening in het dak. Indien werken onderbroken moeten worden is slechts een klein dekzeil voldoende om het dak waterdicht te houden.

1. 1. Gemakkelijke en snelle plaatsing. De sandwichpanelen kunnen in de meeste gevallen over de volle daklengte besteld worden. Als het eerste paneel geplaatst is kan de rest heel snel volgen.
   2. Minimale dakconstructie (grote overspanning met minder gordingen), dus veel minder schrijnwerk, wat uiteindelijk kosten spaart.
   3. Direct geïsoleerd én waterdicht (wat mogelijk in aanmerking komt voor extra premies)
   4. Duurzame materialen en zelfherstellende coatings. Zelfs te gebruiken in agressieve milieus ('Solano' voor zilte zeelucht of omgeving chemieproductie)
   5. Ook te bestellen én te plaatsen door de doe-het-zelver, daarvoor hebben we verschillende gidsen.
      • Zelf dak plaatsen
      • Koopgids voor sandwichdak
      • Gordingafstand bepalen
      • Sandwichdak afwerken

In sommige gevallen mag je als particulier zelf je asbest dak ontmantelen:

• Hechtgebonden asbest dat niet beschadigd is. Dakplaten die dus nog intact zijn.
• Hechtgebonden asbest dat wel beschadigd is en waarbij vezels zichtbaar zijn:
  • Dit mag enkel wanneer niemand in de buurt is
  • én de asbesttoepassing niet verder uit elkaar valt of vergruist bij het verplaatsen.

Schakel je toch een aannemer in, zorg dan dat deze de juiste attesten voor kan leggen.
Niet-hechtgebonden asbest moet altijd door een aannemer verwerkt worden.

Ga je zelf aan de slag, zorg dan dat de losse asbestdeeltjes niet in je longen geraken. Tijdens de werken, maar ook erna:

• Een nauw aansluitend stofmasker (FFP3)
• Een wegwerpoveral
• Afspoelbare schoenen
• Werk in het beste geval tijdens windstille dagen.

• Zorg ervoor dat er geen minderjarigen in de buurt zijn.
• Vermijd stof door het asbest te bevochtigen of te fixeren. Dat doe je door water te vernevelen of door een aangepast fixeermiddel te gebruiken. Je vindt dergelijke middelen in de gespecialiseerde bouwhandel.
• Demonteer asbestelementen door ze een voor een met de hand los te maken of los te schroeven.
• Alle werktuigen die stof veroorzaken, al is het maar een beetje, maken asbestvezels los. Gebruik daarom alleen handwerktuigen (schroevendraaier of handzaag voor het doorzagen van vijzen of bouten) en geen mechanische werktuigen met een grote draaisnelheid of onder hoge druk (boor- en schuurmachines, zaag- en slijpschijven). Om vastgeroeste bouten door te zagen of slijpen kan je uitzonderlijk mechanische werktuigen gebruiken als je zeker bent het asbest niet zelf te raken.
• Probeer het asbest niet te breken.
• Gooi het asbest nooit naar beneden, maar breng het voorzichtig naar de begane grond.

• Verpak het asbestafval dubbel en zo intact mogelijk. Gebruik een verpakking die is aangepast aan de grootte van de stukken asbest. Meer info op de website van OVAM
• Houd het asbestafval gescheiden van de rest van het sloopafval. (Tip: er zijn subsidies voor containers om het asbestafval veilig af te voeren)
• Vouw de verontreinigde afdekfolies op en verpak ze met het asbestafval.
• Spoel je schoenen buiten af.
• Doe de wegwerpoverall en het stofmasker (als laatste) uit en voer die ook verpakt af met het asbestafval.
• Voer het verpakte asbestafval correct af .

Ieder dak is net iets anders en in sommige regio's tellen prijzen harder door dan andere. Een heel nauwkeurige richtprijs is dus moeilijk. We doen een poging.

Algemene kosten:

• Zelf afbreken - gratis | laten afbreken: 10€-15€/m²
• Zelf transporteren - gratis | container (±13ton): 260€
• Verwerking asbest afval: recyclage park - gemiddeld 80€/ton | container 200€/ton
• Nieuw dak in eco sandwichpanelen 30mm: Zelf geplaatst ±29€/m² | geplaatst: ±55€/m² (inclusief schroeven, windveer en nokken)

Met een gemiddeld gewicht van 12 kg/m² voor asbest golfdaken komen we voor een geheel nieuw dak op een algemene richtprijs van:

• Zelf afbreken/transport/recyclagepark/plaatsing: 30€/m²
• Laten afbreken/container voor afvoer/dak geplaatst: 72,75€/m²

*prijzen indicatief (31/01/2021), geschat voor 100m² en incl btw
**Uit de schatting is direct duidelijk dat de grootste kost in de arbeid zit.

Vanaf 1 januari 2021 schrijft de Vlaamse Overheid premies uit die rechtstreeks verbonden zijn met het verwijderen van asbestdaken (of gevels) in combinatie met het bijkomend isoleren. Ze voorziet 12€/m² voor verwijdering én isolatie van oude asbestdaken.
Momenteel staan nog enkele vragen open rond de exacte voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Tegen midden december wordt antwoord verwacht op:

• Is 12€/m² premie incl of excl btw?
• Is de premie maximum tot eind 2022 te verkrijgen?

Reeds bekende voorwaarde:

• Deze premie is er alleen voor woningen, appartementen of appartementsgebouwen in het Vlaamse gewest die vóór 1-1-2006 werden aangesloten op het elektriciteitsnet.
• Een erkende aannemer zal de werken moeten uitvoeren om in aanmerking te komen voor de premie
• Het asbest moet verwijderd en afgevoerd worden volgens strikte regels bepaald door OVAM en de Codex welzijn op het werk.
• De isolatie moet een R-waarde hebben van ≥ 4,50m² K/W. (Onze panelen komen met een dikte vanaf 120mm toe.)
• Het aanvraagformulier moet bij Fluvius (de elektriciteitsnetbeheerder) aankomen uiterlijk 12 maanden na de factuurdatum.
  • Online aanvragen
  • Op papier 2021 (*link bij schrijven van artikel nog niet beschikbaar)
• Een kopie van alle facturen en attest met technische informatie over de geplaatste isolatie toe te voegen bij de aanvraag.
• Ook een huurder kan deze premie aanvragen (als de factuur dan op naam van de huurder staat).
• Als de aanvraag wordt goedgekeurd, volgt de uitbetaling binnen de 6 maanden.